Tia cực tím (tia UV) là bức xa điện từ có bước sóng từ 100nm đến 400nm, ngắn hơn ánh sáng thường nhìn thấy được và dài hơn tia X quang. Tia UV có nhiều trong ánh sáng mặt trời, đèn hàn và các loại đèn đặc biệt.
Tia UV được chia thành 3 dải:
- UVA (315-400 nm)
- UVB (280-315 nm)
- UVC (100-280 nm)
1. Phân loại tia UV
Khi ánh sáng mặt trời đi qua bầu khí quyển, tất cả tia UVC và 90% UVB được hấp thụ bởi tầng ozone, hơi nước, khí oxy và khí carbonic. Bức xạ UVA ít bị ảnh hưởng bởi tầng khí quyển. Tia UV chiếu đến bề mặt Trái đất gồm 2 loại là UVA và UVB.
UVA:
Tia UVA chiếm 90-95% lượng bức xạ UV chiếu đến mặt đất. UVA và có thể xuyên qua mây, cửa kính và quần áo mỏng. Do đó, UVA có mặt trong suốt thời gian trong ngày và mọi ngày trong năm, kể cả trong những ngày trời râm. Tia UVA ảnh hưởng sâu vào da hơn UVB và gây nên tác động lâu dài và hầu như không thể khắc phục được, gây nên sạm da, quá trình lão hóa da và hình thành các nếp nhăn.
UVB:
Tia UVB chỉ chiếm 5-10% lượng bức xạ UV chiếu đến mặt đất. UVB mạnh nhất trong khoảng thời gian từ 10-16h và không thể xuyên qua lớp cửa kính. UVB mang năng lượng cao gây cháy bề mặt biểu bì – cháy nắng và sạm da.
Cả hai loại UVA và UVB đều có thể gây ung thư da bằng cách phá hủy tế bào da và làm thay đổi DNA.
Tia UV còn bị phản chiếu bởi mặt đất, mặt nước, do đó, hầu như tia UV xuất hiện ở tất cả mọi nơi vào ban ngày.
Tia UV trong ánh sáng mặt trời vừa có lợi ích cũng như có tác hại đối với cơ thể con người. Các lợi ích của tia UV bao gồm:
- Kích thích quá trình sản xuất vitamin D ở da với tỉ lệ lên đến 1,000 IU/phút. Phần lớn tác dụng tích cực của tia UV liên quan đến việc sản xuất vitamin D, giúp điều chỉnh sự chuyển hóa canxi (có ý nghĩa quan trọng đối với hệ thần kinh và cấu trúc xương), khả năng miễn dịch, tăng sinh tế bào, bài tiết insulin và huyết áp.
- Chữa trị các loại bệnh về da như Eczema, vảy nến…
- Kích thích não sản sinh ra tryptamines có tác dụng cải thiện tâm trang.
- Khử trùng và diệt khuẩn.
Những tác hại khi tiếp xúc với tia UV gồm tác dụng cấp tính và mãn tính. Các ảnh hưởng cấp tính của UVA và UVB thường ngắn và có thể phục hồi được như cháy nắng (hay ban đỏ) và sạm da. Các ảnh hưởng lâu dài của tia UV nghiêm trọng và nguy hiểm hơn nhiều, có thể đe dọa tính mạng, bao gồm quá trình lão hóa của da, ức chế hệ thống miễn dịch, tổn thương mắt và ung thư da.
Cháy nắng (Ban đỏ)
Cháy nắng (hoặc ban đỏ) là hiện tượng đỏ da, do sự gia tăng lưu lượng máu trong da, gây ra bởi sự giãn nở của các mạch máu ở lớp hạ bì do sự tiếp xúc với tia UV trong thời gian dài. Lượng bức xạ UV cao có thể gây ra phù nề, đau đớn, phồng rộp, lột da một vài ngày sau khi tiếp xúc. Bức xạ UVB là tác nhân chủ yếu gây ra hiện tượng ngày, UVA góp phần 15-20% gây ra hiện tượng cháy nắng trong các tháng màu hè. Mặt, cổ và thân người dễ bị cháy nắng gấp 2-4 lần so với chân tay. Cháy nắng đạt mức độ tối đa trong từ 8-12 giờ sau khi tiếp xúc ánh sáng mặt trời và mất dần trong 1-2 ngày.
Rám nắng (sạm da)
Hiện tượng này được chú ý thấy trong 1-2 ngày sau khi tiếp xúc ánh sáng mặt trời và tăng dần trong nhiều ngày liên tục trong nhiều tuần hoặc tháng. Đó là do sự tăng số lương melanocyte (tế bào sản sinh sắc tố) dẫn đến tăng hoạt động của enzyme tyrosinase. Điều này dẫn đến sự hình thành melanin mới và tăng số lượng các hạt melanin trên khắp các lớp biểu bì. Ngoài ra, tiếp xúc với ánh nắng còn làm tăng sinh biểu bì. Đối với những người bị mụn, tăng sinh biểu bì làm tăng lượng chất bã trên da, gây tắc lỗ chân lông và làm tình hình càng nghiêm trọng.
Lão hóa da
Một trong những tác dụng lâu dài do tiếp xúc thường xuyên với bức xạ UV là quá trình lão hóa sớm của da. Những dấu hiệu lâm sàng gồm có: khô da, nếp nhăn, chảy xệ, mất độ đàn hồi, các đốm đen. Nguyên nhân của việc này là do sự thoái hóa elastin và collagen. Sự thay đổi này tích tụ theo thời gian và phần lớn là không thể đảo ngược. Người ta tin rằng 80% quá trình lão hóa da có thể xảy ra trong vòng 20 năm đầu tiên của cuộc đời. Bức xạ UVA là nguyên nhân chủ yếu của quá trình lão hóa da.
 |
| Ảnh trái: Lão hóa da bình thường, Ảnh phải: Lão hóa da sớm do ánh sáng mặt trời |
Gây hại cho mắt
Tiếp xúc tia UV gây tổn thương giác mạc, đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng. Ngoài ra, tia UV còn có thể gây ra u ác tính trong mắt.
Bên cạnh đó, bức xạ UV còn gây ức chế hệ thống miễn dịch, ung thư da, ảnh hưởng lâu dài và nghiêm trọng cho sức khỏe con người.
Bài viết tổng hợp thông tin từ WHO và Cancer research
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét